Addison Hastalığı: Tanımı, Belirtileri, Nedenleri ve Tedavi Yöntemleri

Böbreklerin üstünde bulunan böbrek üstü bezlerinin düzenli işlev görmesi, insan vücudu için sağlıklı bir yaşamın sürdürülmesi açısından kritik bir gerekliliktir.

Böbrek üstü bezleri, insan vücudunda yaşam için hayati öneme sahip iki hormon, yani kortizol ve aldosteron üretir. Bu hormonların yeterli düzeyde salınmaması, nadir görülen Addison hastalığını tetikleyebilir. Addison hastalığı, her yaş grubunu etkileyebilse de, genellikle 30-50 yaş arası bireylerde daha sık görülmektedir. Araştırmalar, bu hastalığın kadınlarda daha yaygın olduğunu göstermektedir.

Addison Hastalığı Nedir?

Addison hastalığı, böbrek üstü bezlerinin kortizol ve aldosteron hormonlarını yetersiz üretmesi sonucu oluşan bir sağlık sorunudur. Hormonlar, organ ve dokuların işlevlerini yönlendirdiğinden, hormon dengesizlikleri vücutta çeşitli hastalıklara sebep olabilir. İnsan vücudu, hastalıklar, yaralanmalar veya stresle başa çıkmak için birçok hormon salgılar. Kortizol, stresi yönetmenin yanı sıra kan basıncını, kalp işlevlerini, bağışıklık sistemini ve kan şekeri seviyelerini korumada önemli bir rol üstlenir. Aldosteron ise sodyum ve potasyum seviyelerinin düzenlenmesinden sorumlu olup, böbreklerin kan hacmi ve basıncını etkileyen sıvı kontrolünü destekler.

Addison hastalığı, primer adrenal yetmezlik olarak da bilinir. İkincil adrenal yetmezlik, hipofiz bezinin adrenal bezleri kortizol üretimi için aktive eden yeterli ACTH hormonu salgılamamasıyla oluşur. Addison hastalığının tanımı kısaca bu şekilde yapılabilir.

Addison Hastalığı Belirtileri Nelerdir?

Addison hastalığının belirtileri, hastalar tarafından sıkça merak edilir. Bu hastalık birçok belirtiye yol açabilir; ancak, belirtiler genellikle aniden ortaya çıkmaz. Aksine, hastalığın gelişmesine sebep olan bezlerin işlevselliğinin yavaş yavaş kaybolmasıyla birlikte belirtiler zamanla kendini gösterir. Addison hastalığının en yaygın semptomları arasında şunlar bulunmaktadır:

• Karın ağrısı,
• Kadınlarda adet düzensizliği,
• Aşırı tuz isteği,
• Devam eden depresyon ve stres,
• Bağırsak düzeninin bozulmasıyla gelen ishal,
• Ayağa kalkarken baş dönmesi veya mide bulantısı,
• Iştahsızlık,
• Düşük kan şekeri ve tansiyon,
• Kas zayıflığı,
• Vücudun soğuğa karşı hassaslaşması,
• İsteksiz kilo kaybı,
• Aşırı yorgunluk.
  

Belirli anormal durumlar (yaralanma gibi) altında, stres veya hastalık nedeniyle belirtiler hızla ortaya çıkabilir. Bu durumda, Addison krizi adı verilen böbreküstü yetmezliği gelişebilir ve acil müdahale gerektirir; aksi takdirde şok veya yaşamsal riskler oluşabilir. Addison krizinin bilinen belirtileri şunlardır:

• Zihinsel karışıklık, algı zayıflığı,
• Dehidrasyon,
• Aşırı zayıflık,
• Bilinç kaybı veya uyanıklıkta zorluk,
• Yüksek ateş,
• Nefes darlığı,
• Şiddetli kusma ve ishal,
• Bel, karın çevresi veya bacaklarda ani ve şiddetli ağrı,
• Sürekli bayılacak gibi hissetme.

Bu durum ciddidir ve derhal sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.

Addison Hastalığı Neden Olur?

Addison hastalığı, vücudun bağışıklık sisteminin kendi dokularına saldırması sonucu gelişen otoimmün bir rahatsızlıktan kaynaklanır. Addison hastalığına sahip bireylerde bağışıklık sistemi, kortizol ve aldosteron üreten adrenal bezlerin dış kısmına saldırır, bu da hastalığı tetikler. Ancak, hastalığın tek nedeni bağışıklık sisteminin bu bezlere saldırması değildir.

• Adrenal bez yaralanmaları,
• Tüberküloz, HIV, AIDS ve mantar enfeksiyonları,
• Adrenal bezlerin işlevlerini etkileyebilecek tümörler,
• Adrenal bezlerde kanama,
• Diğer hastalıklar nedeniyle adrenal bezlerin cerrahi olarak alınması,
• Dokularda ve organlarda anormal protein birikimi,
• Genetik bozukluklar.

Bu nedenlerden herhangi biri, Addison hastalığını ortaya çıkarabilir. Hastalığın kökeninin doğru bir şekilde tespit edilmesi, ayrıntılı bir teşhis süreci gerektirir.

Addison Hastalığı Teşhisi Nasıl Konulur?

Addison hastalığının teşhisi, belirli prosedürler doğrultusunda gerçekleştirilir. Öncelikle, hastanın sağlık geçmişi dinlenir ve belirtiler gözden geçirilerek fiziksel muayene yapılır. Ciltte görülen koyu lekeler, testler için bir gösterge olabilir. Daha net sonuçlar için kan testleri yapılır; bu testler, sodyum, potasyum, kortizol ve ACTH seviyelerinin ölçülmesini amaçlar. Bu maddelerin kandaki seviyeleri, hastalık hakkında bilgi sağlar. ACTH stimülasyon testi adı verilen, yapay bir ACTH enjeksiyonu sonrası vücutta adrenal bezlerin işlevlerini değerlendiren bir teşhis yöntemi de uygulanabilir. Bu süreç sonunda adrenal bezlerin düşük kortizol üretmesi, bezlerin doğru çalışmadığını gösterebilir. Ayrıca, adrenal bezlerde kalsiyum birikintilerini tespit etmek için röntgenler de kullanılabilir.

Son aşama olarak, bilgisayarlı tomografi (BT) uygulanabilir. BT taraması ile vücut görüntülenir ve adrenaller veya hipofiz bezlerinin durumu saptanabilir. Bu şekilde, bağışıklık sisteminin böbrek üstü bezlere herhangi bir zararı olup olmadığı belirlenebilir.

Addison Hastalığı ile Birlikte Ortaya Çıkan Semptomlar Nelerdir?

Addison hastalığına bağlı semptomlar genellikle aniden ortaya çıkmaz. Bağışıklık sisteminin vücuda kendi kendine saldırması nedeniyle belirtiler yavaş yavaş gelişir. Bu durum, hastalığın teşhisini ve tedavisini zorlaştırabilir. Ancak, vücudunu iyi tanıyan bireylerin en küçük değişiklikleri bile dikkate alması, hastalığın erken teşhisine yardımcı olacaktır. Kadınlarda adet döngüsündeki düzensizlikler, çeşitli hastalıkları işaret edebilse de, Addison hastalığıyla birlikte de görülebilir. Bazı durumlarda, ateşin yükselmesi ve düzensiz tansiyon, Addison hastalığı ile beraber beliren yaygın belirtilerdir. Bel çevresinde ve böbreklere yakın yerlerde oluşan ağrılar da sık rastlanan semptomlardır. Bu semptomların dikkate alınarak zaman kaybetmeden muayene olunması, tedavi açısından son derece önemlidir.