Vitamin nedir ve kaç çeşit vitamin vardır?
Vitaminler, insanların küçük miktarlarda ihtiyaç duyduğu organik bileşiklerdir. Çoğu vitamin gıdalarla alınmak zorunda çünkü vücudumuz onları ya üretmez ya da çok az üretir.
Her organizmanın farklı vitamin ihtiyaçları vardır. Örneğin, insanların besinlerle C vitamini almaları gerekirken köpekler ihtiyaç duydukları tüm C vitaminini kendileri üretebilir .
İnsanlar için D vitamini yiyeceklerde yeterince büyük miktarlarda bulunmaz. İnsan vücudu, güneş ışığına maruz kaldığında vitamini sentezler ve güneş ışığı D vitamininin en iyi kaynağıdır.
Farklı vitaminlerin vücutta farklı görevleri ve faydaları vardır. Sağlıklı bir yaşam için kişinin her vitamine farklı miktarlarda ihtiyacı vardır.
Şimdi bu vitaminlerin hangileri olduğuna, ne işe yaradığına ve hangi besinlerde yeteince bulunduğuna bakalım.
Her bir vitamin hakkında daha fazla bilgi için ilgili kategori ve konu başlıklarını ayrıca okuyabilirsiniz.
Dünyada birçok insan multivitaminler ve diğer takviyeleri kullanıyor, ancak bunlar sıklıkla gerekli veya yararlı olmayabilir.
Bol miktarda meyve ve sebze içeren dengeli, çeşitli bir beslenme düzeni, vitaminlerin asıl kaynağı olmalıdır.
Bununla birlikte, bazı özel durumlarda, örneğin hamilelik sırasında, besin yetersizliği olan kişilerde ya da belirli sağlık sorunları olan kişilerde güçlendirilmiş gıdalar ve takviyeler uygun olabilir.
Takviye alan herkes, maksimum dozu aşmamaya dikkat etmelidir, çünkü herhangi bir vitaminden fazla miktarda almanın sağlık sorunlarına yol açabileceği yapılan araştırmalarda gösterilmiştir.
Ayrıca, bazı ilaçlar vitamin takviyeleri ile etkileşime girebilir. Bu nedenlerle herhangi bir ek takviye almadan önce mutlaka bir sağlık kuruluşuna veya doktorunuza danışmanız önemlidir.
Vitaminler nelerdir?
Vitaminler, doğal besin maddelerinde bulunan organik maddelerdir. Herhangi bir vitaminin vücudumuzda yeterli miktarda olmaması belirli sağlık sorunlarının ortaya çıkmasına neden olabilir.
Şu anda bilinen 13 vitamin türü vardır ve bu vitaminler yağda veya suda çözünme özelliğine göre iki kategoride incelenir;
Yağda çözünen vitaminler
A, D, E ve K vitaminleri yağda çözünen vitaminlerdir. Vücut yağ dokusunda ve karaciğerde bulunan yağda eriyen vitaminlerdir. Bu vitaminler vücutta depolanarak günlerce , bazen aylarca kalabilmektedir.
Diyet yağları, vücudun yağda çözünen vitaminleri bağırsak yolu yoluyla emmesine yardımcı olur.
Suda çözünen vitaminler
Suda çözünen vitaminler vücutta uzun süre depolanamaz ve fazlası vücuttan idrar yoluyla atılır. Bu sebeple, insanların yağda çözünen vitaminlerin aksine günlük vitamin ihtiyacını düzenli bir şekilde besinlerle ve farklı kaynaklarla karşılamaları gerekir.
C vitamini ve tüm B vitaminleri suda çözünür.
13 vitamin türü hakkında özet bilgiler;
A vitamini
Kimyasal isimler: retinol ve beta karoten dahil “dört karotenoid”
- Yağda çözünen bir vitamindir.
- İşlevi: Göz sağlığı için gereklidir.
- Eksiklik: Gece körlüğüne ve gözün şeffaf ön tabakasının kurumasına ve bulanıklaşmasına neden olan keratomalaziye neden olabilir.
- A vitamini kaynakları: Karaciğer, tatlı patates, kara lahana, morina karaciğeri yağı, havuç, brokoli, tereyağı, lahana, ıspanak, balkabağı, bazı peynirler, yumurta, kayısı, kavun ve süt sayılabilir.
A vitamini hakkında daha fazla bilgi
B1 vitamini
Kimyasal adı: Tiamin.
- Suda çözünen bir vitamindir.
- İşlevi: Kan şekerini parçalamaya yardımcı olan enzimlerin üretilmesi için gereklidir.
- Eksiklik: Beriberi hastalığına ve Wernicke-Korsakoff sendromuna neden olabilir.
- B1 vitamin kaynakları: Maya, tahıl taneleri, ayçiçeği çekirdeği, domuz eti, kahverengi pirinç, tam tahıllı çavdar, kuşkonmaz, lahana, karnabahar, patates, portakal, karaciğer ve yumurta sayılabilir.
B1 vitamini hakkında daha fazla bilgi
B2 vitamini
Kimyasal adı: Riboflavin.
- Suda çözünen bir vitamindir.
- İşlevi: Vücut hücrelerinin büyümesi ve gelişmesi için gereklidir. Gıdaların metabolize edilmesine yardımcı olur.
- Eksiklik: Eksiklik belirtilerinden bazıları dudak iltihabı ve ağızda çatlaklardır.
- B2 vitamini kaynakları: Muz, kuşkonmaz, hurma, bamya, pazı, süzme peynir, süt, yoğurt, et, yumurta, balık ve yeşil fasulye sayılabilir.
B2 vitamini hakkında daha fazla bilgi
B3 vitamini
Kimyasal adı: Niasin.
- Suda çözünen bir vitamindir.
- Görevi: Niasin hücrelerin büyümesi ve doğru çalışması için gerekli bir vitamindir.
- Eksiklik: Düşük olması, ishale, cilt değişikliklerine ve bağırsak rahatsızlığına neden olan pellagra adlı hastalığa neden olur .
- B3 vitamin kaynakları: Ton balığı, tavuk, somon, sığır eti, süt, yumurta, domates, yapraklı sebzeler, brokoli, havuç, fındık ve tohumlar, tofu ve mercimek sayılabilir.
B3 vitamini hakkında daha fazla bilgi
B5 vitamini
Kimyasal adı: pantotenik asit.
- Suda çözünen bir vitamindir.
- Görevi: Enerji ve hormon üretimi için gereklidir.
- Eksiklik: Düşük seviyelerde parestezi görülebilir.
- B5 vitamin kaynakları: Etler, kepekli tahıllar, brokoli, avokado ve yoğurt sayılabilir.
B5 vitamini hakkında daha fazla bilgi
B6 vitamini
Kimyasal adı: Piridoksin.
- Suda çözünen bir vitaminir.
- Görevi: Kırmızı kan hücrelerinin oluşumunda hayati öneme sahiptir.
- Eksiklik: Düşük seviyeler anemiye ve periferik nöropatiye yol açabilir.
- B6 vitamin kaynakları: Nohut, sığır karaciğeri, muz, kabak ve fındık sayılabilir.
B6 vitamini hakkında daha fazla bilgi
B7 vitamini
Kimyasal adı: Biotin.
- Suda çözünen bir vitamindir.
- İşlevi: Vücudumuzun, proteinleri, yağları ve karbonhidratları metabolize etmesini sağlar. Ayrıca cilt, saç ve tırnaklardaki önemli yapısal bir protein olan keratine de yardımcı olur.
- Eksiklik: Bağırsaklarda iltihaplanmaya ve cilt hastalıklarına neden olabilir.
- B7 vitamini kaynakları: Yumurta sarısı, karaciğer, brokoli, ıspanak ve peynir.
B7 vitamini hakkında daha fazla bilgi
B9 vitamini
Kimyasal isimleri: Folik asit, Folat.
- Suda çözünen bir vitamindir.
- Görevleri: DNA ve RNA yapımı için gereklidir.
- Eksiklik: Hamilelik sırasında, fetüsün sinir sistemini etkileyebilir. Doktorlar genellikle hamilelik öncesi ve esnasında folik asit takviyesi önermektedir .
- B9 vitamin kaynakları: Yapraklı sebzeler, bezelye, baklagiller, karaciğer, bazı güçlendirilmiş tahıl ürünleri ve ayçiçeği tohumları folik asit açısından zengin besinlerdir.
B9 vitamini (Folik asit) hakkında daha fazla bilgi
B12 vitamini
Kimyasal isimler: Siyanokobalamin, Metilkobalamin.
- Suda çözünen bir vitamindir.
- İşlevi: Sağlıklı bir sinir sistemi için gereklidir.
- Eksiklik: Nörolojik problemlere ve bazı anemi çeşitlerine neden olabilir.
- B12 vitamin kaynakları: Balık, kabuklu deniz ürünleri, et ve kümes hayvanları, yumurta, süt ürünleri, güçlendirilmiş tahıllar, güçlendirilmiş soya ürünleri sayılabilir.
Doktorlar, vegan beslenen kişilerin B12 takviyesi almasını önerebilir.
B12 vitamini hakkında daha fazla bilgi
C vitamini
Kimyasal adı: Askorbik asit.
- Suda çözünen bir vitamindir.
- İşlevi: Kollajen üretimine, yara iyileşmesine ve kemik oluşumuna yardım eder. Ayrıca kan damarlarını güçlendirir, bağışıklık sisteminin güçlenmesine, vücudun demiri emmesine yardımcı olur ve antioksidan görevi görür.
- Eksiklik: Diş eti kanamasına, diş kaybına ve zayıf doku büyümesine ve yara iyileşmesine neden olan iskorbüt ile sonuçlanabilir.
- C vitamini kaynakları: Turunçgiller başta olmak üzere bir çok meyve ve sebzeler sayılabilir, ancak yemekleri pişirmek C vitaminini yok eder.
C vitamini hakkında daha fazla bilgi
D vitamini
Kimyasal isimleri: Ergokalsiferol, Kolekalsiferol.
- Yağda çözünen bir vitamindir.
- Görevi: Kemik sağlığı için gereklidir.
- Eksiklik: Raşitizm ve osteomalaziye ve kemiklerin zayıflamasına neden olabilir .
- D vitamini kaynakları: Güneşten veya diğer kaynaklardan gelen ışınlara maruz kalmak vücudun D vitamini üretmesine yol açar. Yağlı balıklar, yumurtalar, sığır karaciğeri ve mantarlar da bu vitamini içerir.
D vitamini hakkında daha fazla bilgi
E vitamini
Kimyasal adı: Tokoferol.
- Yağda çözünen bir vitamindir.
- Görevi: Antioksidan özelliği ile oksidatif stresi düşürerek, yaygın iltihaplanma ve çeşitli hastalık risklerini azaltmaya yardımcı olur.
- Eksiklik: Oldukça nadirdir, ancak yenidoğanlarda hemolitik anemiye neden olabilir. Bu durum kan hücrelerini yok eder.
- E vitamini kaynakları: Buğday tohumu, kivi, badem, yumurta, fındık, yeşil yapraklı sebzeler ve bitkisel yağlar sayılabilir.
E vitamini hakkında daha fazla bilgi
K vitamini
Kimyasal isimler: Filokinon, Menakinon.
- Yağda çözünen bir vitamindir.
- Görevi: Kanın pıhtılaşması için gereklidir.
- Eksiklik: Olağandışı bir kanama hassasiyetine neden olabilir.
- K vitamini kaynakları: Yapraklı yeşillikler, balkabağı, incir ve maydanoz sayılabilir.
